Prauss Eugenia
Pseudonim: „Squaw”
Szare Szeregi
Obwód Kielce AK
Młodość
Urodziła się 14 października 1905 r. w Kielcach w rodzinie inteligenckiej. Była córką Antoniego Skwarkowskiego i Franciszki z domu Dziedziszewskiej.
-jako kilkuletnia dziewczynka rozpoczęła naukę w prywatnej pensji Znojkiewiczowej w Kielcach,
-w latach 1916-1924 była uczennicą prywatnego 8-klasowego Gimnazjum Żeńskiego im. Królowej Jadwigi w Kielcach,
-w 1917 r. wstąpiła do ZHP, a rok później złożyła przyrzeczenie harcerskie na Łysicy w Górach Świętokrzyskich,
-w latach 1917-1922 pełniła funkcję zastępowej i przybocznej 2 Drużyny Harcerek w Kielcach,
-w latach 1924-25 kontynuowała naukę w Państwowym Pedagogium dr Rowida w Krakowie,
-w latach 1925-28 (po jego ukończeniu) pracowała jako kierowniczka Jednoklasowej Szkoły Powszechnej w Kuczkowie w powiecie włoszczowskim,
-od 1928 r. do wybuchu II wojny światowej była nauczycielką w Prywatnym Żeńskim Seminarium Nauczycielskim w Kielcach. Wyszła za mąż za kieleckiego artystę malarza Stanisława Praussa,
-w latach 1925-1932 była wodzem zuchowym, pełniła też funkcję namiestnika zuchowego w Hufcu Harcerzy w Kielcach,
-w 1938 r. odbyła szkolenie sanitarne PCK,
Wojna
-2 września 1939 r. zgłosiła się jako sanitariuszka do Wojskowego Szpitala. Uczestniczyła w przenoszeniu szpitala z ulicy Aleksandra do budynku Seminarium Duchownego w Kielcach. Służbę tę pełniła w ramach przynależności do Wojskowej Służby Kobiet. Służbę sanitariuszki pełniła do połowy 1940 r., do chwili wywiezienia rannych ze szpitala. Podczas służby dostarczała chorym żywność, papierosy i datki pieniężne. W tym czasie udało jej się uzyskać zwolnienie uwięzionych przez Niemców trzech oficerów Wojska Polskiego.
-19 września 1939 r. złożyła przysięgę na ręce Jadwigi Decowej i Stefanii Gierowskiej wstępując do konspiracyjnej Służby Zwycięstwu Polski.
- już we wrześniu 1939 r. rozpoczęła tajne nauczanie we własnym domu położonym w ogrodzie na peryferiach miasta przy ulicy Dąbrowskiej 37. Dom nosił kryptonim „Zielony Wigwam”. Działała w nim szkoła zarejestrowana przy Gimnazjum i Liceum im. Królowej Jadwigi pod dyrekcją Zofii Kozłowskiej. Komplety prowadzone były w ramach Szarych Szeregów. Większość uczniów pochodziła z osieroconych rodzin wojskowych, demobilizowanych harcerzy oraz z oddziałów leśnych.
-w połowie stycznia 1940 r. do jej domu zaczęli przybywać dawni harcerze, którzy nie mogli wrócić do swych domów. Ponieważ często byli chorzy, zapewniała im opatrunki, lekarstwa, pomoc medyczną.
-swoją służbę konspiracyjną skupiła na konspiracyjnym harcerstwie. Prowadziła szkolenie wśród harcerek, łączniczek w zakresie służby wywiadowczej, łączności i pomocy sanitarnej. Zorganizowała „skrzynkę” prasy podziemnej, z której kolportowano ją do innych punktów na terenie Kielc,
-w lipcu 1944 r. w asyście dwóch harcerzy przebranych za żandarmów, weszła do lokalu opieczętowanego przez gestapo i wydobyła ze skrytek radiostację i inne ważne dokumenty konspiracyjne,
-w 1944 r. został aresztowany przez Niemców mąż Eugenii – Stanisław i wywieziony do obozu w Halle an der Salle. Z niewoli powrócił schorowany, bez jednej nogi, dopiero w październiku 1945 r.
Za Sowieta
-po zakończeniu wojny Eugenia Prauss wznowiła pracę nauczycielską w Szkole Podstawowej i Liceum Ogólnokształcącym im. królowej Jadwigi, a następnie w Szkole Podstawowej i Liceum im. Juliusza Słowackiego w Kielcach.
-16 marca 1946 r. została mianowana kierowniczką Wydziału Zuchowego w Komendzie Chorągwi Harcerzy w Kielcach,
-w październiku 1946 r. E. Prauss zaangażowała się w akcję uwolnienia porucznika Franciszka Jaskulskiego „Zagończyka” (oficera AK i WiN) z kieleckiego więzienia,
-19 listopada została aresztowana przez UB, a w jej mieszkaniu znaleziono przekazane z aresztu grypsy i osadzono ją w więzieniu przy ulicy Zamkowej,
-14 kwietnia 1947 r. stanęła przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Kielcach. Oskarżono ją o to, że: „w zamiarze ułatwienia ucieczki aresztowanemu „Zagończykowi” weszła w porozumienie z wartownikiem WUBP w Kielcach, Jagiełło Adamem, któremu w dniu 31 października 1946 r. podała 50 tys. zł, tytułem nagrody za ułatwienie ucieczki”. Następnego dnia sąd ogłosił wyrok, Prauss skazano na rok więzienia. Jednak na mocy amnestii została uwolniona,
-przez kolejne lata komunistyczne służby systematycznie interesowały się jej osobą. We wrześniu 1954 r. jeszcze raz została aresztowana, tym razem w związku ze śledztwem w sprawie innego żołnierza AK, Kazimierza Załęskiego „Bończy”. Po kilku przesłuchaniach została zwolniona i wróciła do pracy w szkole i harcerstwie. Potem jednak, za przynależność do AK i kontakty z „bandytami”, została odsunięta od działalności w harcerstwie.
Ponownie włączyła się do współpracy z Komendą Chorągwi w czasie odwilży solidarnościowej,
-po powołaniu w 1980 r. Kręgów Instruktorskich „Łysica” włączyła się do współpracy z Komendą Chorągwi, ale stan zdrowia niestety nie pozwalał jej na czynny udział w jego pracach.
Eugenia Prauss zmarła 21 listopada 1987 roku i została pochowana na Cmentarzu Starym w Kielcach.