Aby pisać o historii ruchu oporu i Polskim Państwie Podziemnym w województwie kieleckim podczas II wojny światowej należy uświadomić sobie, że obszar administracyjny województwa był inny niż dzisiejszy. W celu ułatwienia zrozumienia struktury Armii Krajowej w Okręgu Kielce przedstawiamy, krótką historię województwa i jego podziału na powiaty.

Początek

Województwo kieleckie

     Województwo kieleckie zostało utworzone 14 sierpnia 1919r. na mocy ustawy tymczasowej o organizacji władz administracyjnych II instancji. Stolicą województwa były Kielce. W skład województwa weszły ziemie dawnej guberni kieleckiej i guberni radomskiej wraz z Zagłębiem Dąbrowskim i powiatem częstochowskim.
Województwo było początkowo podzielone na 16 powiatów ziemskich.
-będziński,
-częstochowski,
-iłżecki (z siedzibą w Wierzbniku),
-jędrzejowski,
-kielecki,
-konecki,
-kozienicki,
-miechowski,
-olkuski,
-opatowski,
-opoczyński,
-pińczowski,
-radomski,
-sandomierski,
-stopnicki (z siedzibą w Busku)
- włoszczowski.
     Według spisu z 1921 województwo kieleckie miało 2 535 898 mieszkańców. Gęstość zaludnienia przy obszarze 25 741 km² wynosiła 98,5 mieszkańców na km². Było to jedno z województw rdzennie polskich, liczyło 91,3% ludności polskiej i 8,5% żydowskiej. 87,6% mieszkańców było wyznania rzymskokatolickiego, 11,9% wyznania mojżeszowego.

Zmiany

Województwo w latach 1919-39

     Z biegiem lat dokonywano jednak zmian administracyjnych:
1 stycznia 1927 r. z części powiatu będzińskiego utworzono powiat zawierciański.
12 kwietnia 1928 r. utworzono powiaty miejskie w Częstochowie i Sosnowcu (ten ostatni z powiatu będzińskiego).
18 maja 1932 r. utworzono powiat miejski w Radomiu.

Przez kolejne lata utrzymywał się następujący podział administracyjny:
będziński -powiat ziemski - ludność 231.300,
Częstochowa - powiat miejski – ludność 117.200,
częstochowski - powiat ziemski - ludność 182.600,
iłżecki (od Iłża) - powiat ziemski - z siedzibą w Wierzbniku od 31.03.1939r. jako Starachowice-Wierzbnik - ludność 162.400,
jędrzejowski - powiat ziemski - ludność 108.800,
kielecki - powiat ziemski – ludność 244.100,
konecki - powiat ziemski - ludność 179.800,
kozienicki - powiat ziemski - ludność 143.1,
miechowski - powiat ziemski - ludność 153.700,
olkuski - powiat ziemski – ludność 151.300,
opatowski - powiat ziemski – ludność 186.500,
opoczyński – powiat ziemski – ludność 129.900,
pińczowski - powiat ziemski – ludność 126.000,
Radom – powiat miejski – ludność 77.900,
radomski - powiat ziemski – ludność 166.900,
sandomierski – powiat ziemski – ludność 124.400,
Sosnowiec – powiat miejski – ludność 109.000,
stopnicki (od Stopnica) – powiat ziemski z siedzibą w Busku – ludność 153.200,
włoszczowski - powiat ziemski – ludność 101.600,
zawierciański – powiat ziemski – ludność 131.000.

Wojewoda

Wojewoda Dziadosz

     W tym miejscu warto także przypomnieć kto piastował, na przestrzeni lat, funkcję wojewody kieleckiego. Byli to:
Stanisław Pękosławski (19 listopada 1919 – 31 maja 1923),
Adam Kroebl (1 lipca 1923 – 31 sierpnia 1923) (p.o.),
Mieczysław Bilski (1 września 1923 – 6 maja 1924),
Ignacy Manteuffel (24 maja 1924 – 17 sierpnia 1927),
Adam Kroebl (20 sierpnia 1927 – 20 października 1927) (p.o.),
Władysław Korsak (21 października 1927 – 28 lutego 1930),
Jerzy Paciorkowski (18 lutego 1930 – 15 maja 1934),
Stanisław Jarecki (17 maja 1934 – 9 lipca 1934) (p.o.),
Władysław Dziadosz (9 lipca 1934 – wrzesień 1939).

 

 

 

Ostatnie zmiany

     Na przestrzeni lat nie zmieniał się obszar województwa kieleckiego. Na mocy ustawy z 9 kwietnia 1938 granice województwa zostały jednak zmienione. Zmiany zaczęły obowiązywać od 1 kwietnia 1939r.
Powiat konecki, z wyjątkiem gmin miejskich Skarżysko-Kamienna i Szydłowiec oraz gmin wiejskich Bliżyn i Szydłowiec, przeniesiono do województwa łódzkiego.
Do województwa łódzkiego został także przyłączony powiat opoczyński.
W nowych granicach województwo kieleckie miało 2 024 500 mieszkańców.

     W takim kształcie administracyjnym województwo kieleckie zastał wybuch II wojny światowej. Jest to ważne bowiem już od powstania Służby Zwycięstwu Polsce za podstawę struktury terenowej organizacji przyjęto podział administracyjny. Rychło okazało się, że ostatnie zmiany nie zawsze były brane pod uwagę, a dodatkowo Niemcy wprowadzili własny podział i z biegiem czasu struktury Polskiego Państwa Podziemnego musiały zmiany te wziąć pod uwagę.

 

 

Źródła

Opracowując powyższy tekst korzystaliśmy z następujących materiałów:


Strony internetowe:
- http://pl.wikipedia.org/wiki/Podzia%C5%82_administracyjny_II_RP
- http://pl.wikipedia.org/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_kieleckie_(II_Rzeczpospolita)

-http://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_Dziadosz